AUTOR: Krzysztof Kasprzak
DATA: 22.09.2019
KATEGORIA: Prawnik radzi
Swobodny przepływ osób stanowiący jedną z podstaw Unii Europejskiej, jak również duża łatwość w przemieszczaniu się na duże odległości powodują, że coraz częściej mamy do czynienia ze szkodami zawierającymi elementy zagraniczne. W tego typu sprawach może pojawić się problem jakie wartości przyjąć za podstawę ustalenia np. wysokości odszkodowania. Czy powinny być to wartości właściwe dla kraju, w którym zdarzenia nastąpiło, czy też kraju, w którym poszkodowany na stale przebywa? Jak wskazał w niedawnym orzeczeniu Sąd Najwyższy, okoliczność zamieszkiwania na stałe w innym (biedniejszym) kraju niż ten, w którym miała miejsce szkoda nie może automatycznie przekładać się na niższe odszkodowanie, zadośćuczynienie czy rentę.
Wypadek w Polsce, a poszkodowany z Ukrainy
Obywatel Ukrainy został poszkodowany w wypadku latem 2010 r. Wówczas kierowca pojazdu, którym poszkodowany podróżował, zasnął za kierownicą i wjechał w drzewo. Wypadek miał miejsce w Polsce, a w jego wyniku poszkodowany doznał licznych obrażeń oraz został sparaliżowany. Jak to często bywa, wypłacona na etapie likwidacji wypłacona kwota nie pokryła całości poniesionych wydatków i nie zaspokoiła roszczeń poszkodowanego. Nadto została rażąco zaniżona z uwagi na rzekome przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody poprzez brak zapiętych pasów.
Sąd okręgowy rozpoznający sprawę nie podzielił stanowiska zakładu ubezpieczeń. Jak wykazało postępowania dowodowe, poszkodowany w żaden sposób nie przyczynił się do szkody. Jedynym podmiotem odpowiedzialnym za powstanie szkody pozostawał nierozważny kierowca, który dodatkowo posługiwał się nie do końca sprawnym pojazdem. Sąd I instancji zasądził na rzecz poszkodowanego wielokrotność kwoty wypłaconej w postepowaniu likwidacyjnym. Nie uwzględnił jednak powództwa w całości. Sąd okręgowy przyjął, że wysokość należnego powodowi zadośćuczynienia należy odnieść się do stopy życiowej społeczeństwa na Ukrainie. Jak ustalił Sąd, to tam poszkodowany ma miejsce zamieszkania i tam będzie wydatkować zasądzone środki. Podstawą do wyliczenia przyznanej kwoty było średnie miesięczne wynagrodzenie na terenie Ukrainy.
Sąd apelacyjny podzielił wszystkie ustalenia poczynione przez Sąd I instancji. Odnosząc się do wysokości zasadzonych roszczeń wskazał, że poszkodowany „nie może oczekiwać zasądzenia kwoty zadośćuczynienia odpowiadającej kwotom zasądzanym w tego rodzaju sprawach Polakom, którzy zamieszkują w Polsce, a zatem w realiach ekonomicznych odmiennych niż występujące na Ukrainie”. Jednocześnie Sąd nie podzielił argumentacji powoda, że ten może chcieć skorzystać z pomocy medycznej za granicą wskazując, że zadośćuczynienie nie służy pokrywaniu kosztów leczenia lecz kompensowaniu doznanej krzywdy.
Sąd Najwyższy mówi: miejsce zamieszkania poszkodowanego nie ma decydującego wpływu na wysokość zadośćuczynienia
Sąd Najwyższy rozpoznający skargę kasacyjną nie zgodził się z ustaleniami Sądu apelacyjnego (wyrok SN z dnia 24.04.2019 r., IV CSK 45/18). Jak wskazano w uzasadnieniu wyroku, kryterium decydującym o wysokości zadośćuczynienia nie może być okoliczność, że poszkodowany na stałe zamieszkuje w kraju w którym stopa życiowa mieszkańców jest niższa. W ocenie Sadu Najwyższego takie pojmowanie funkcji kompensacyjnej prowadziłoby nie tylko do różnicowania krzywdy, w zależności od statusu materialnego poszkodowanego, co godziłoby w zagwarantowaną w art. 32 Konstytucji zasadę równości wobec prawa, ale także w powszechne poczucie sprawiedliwości. Co więcej, Sąd Najwyższy wskazał, że podobne zagadnienie było już przedmiotem rozważań w odniesieniu do osób zamieszkujących biedniejsze rejony Polski (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 2012 r., I CSK 74/12).
Co ważne, Sąd Najwyższy nie zignorował realiów społeczno – ekonomicznych. Wskazano, że uzupełniająco należy zwrócić uwagę na występujące w kraju zamieszkania poszkodowanego koszty utrzymania i poziom cen. Taką wartością nie będzie jednak poziom wynagrodzeń.
Jak natomiast ustalić wysokość odszkodowania? Z zasady pełnego odszkodowania wynika obowiązek uwzględnienia indywidualnej sytuacji poszkodowanego. Jeżeli zamieszkuje on za granicą i tam np. naprawił bądź zamierza naprawić uszkodzony pojazd, to odszkodowanie powinno uwzględniać ceny towarów i usług w miejscu zamieszkania. Gdyby poszkodowany przedstawił rachunki za naprawę w sieci ASO przeprowadzoną w kraju swojego zamieszkania zasadne będzie zasądzenie odszkodowania w oparciu o przedstawione dokumenty.
