Co do zasady szkody wyrządzone na placu budowy mogą być zgłaszane do wykonawców robót budowlanych z ubezpieczenia OC działalności gospodarczej. Ubezpieczenie OC przedsiębiorcy nie jest obowiązkowe, ale dobrowolne, przez co często figurują w nim różnego rodzaju ograniczenia tj. niska suma gwarancyjna, franszyza powodująca obniżenie odszkodowania. Nierzadko występują też problemy z ustaleniem podmiotu odpowiedzialnego za konkretny odcinek budowy. Warto zatem skorzystać z alternatywnej drogi naprawienia szkody, jaką jest dochodzenie odszkodowania z OC komunikacyjnego.
Czy koparka jest pojazdem
Ubezpieczenie OC komunikacyjne dotyczy szkód spowodowanych ruchem pojazdów mechanicznych. Aby rozstrzygnąć czy koparka podlega pod to ubezpieczenie należy ustalić czy spełnia ona kryteria pojazdu w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK. Zgodnie z treścią art. 2 ust 1 pkt 10 tej ustawy, pojazd mechaniczny to m.in. pojazd samochodowy, ciągnik rolniczy, motorower, a także pojazd wolnobieżny w rozumieniu przepisów ustawy Prawo o ruchu drogowym. Nie ulega wątpliwości, że koparka mieści się w powyższej definicji. Koparka należy bowiem do pojazdów wolnobieżnych, czyli takich, których konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 25 km/h (art. 2 pkt 34 ustawy Prawo o ruchu drogowym). Obowiązek objęcia jej ubezpieczeniem OC trwa przez cały okres, w którym koparka jest zarejestrowana. Decydujące znaczenie ma tutaj fakt zarejestrowania, a nie sposób eksploatacji koparki.
Funkcja budowlana czy komunikacyjna
W praktyce ubezpieczyciele nie chcą jednak likwidować szkód wyrządzonych przez koparki z ubezpieczenia OC komunikacyjnego. W szczególności, dotyczy to zdarzeń na placu budowy, polegających np. na najechaniu na inny pojazd lub uszkodzeniu go łyżką. Ubezpieczyciele wskazują, że jeśli koparka w chwili wypadku działała jako maszyna budowlana a nie środek transportu, odszkodowanie nie może być wypłacone, ponieważ ubezpieczenie OC dotyczy tylko szkód związanych z pełnieniem przez pojazd funkcji komunikacyjnej. Chodzi tu zatem o ruch po drogach publicznych, a nie po placu budowy. Takie stanowisko jest błędne i nie znajduje uzasadnienia w przepisach prawa.
Dlaczego szkoda nie musi powstać na drodze
Ani ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, ani Kodeks cywilny nie różnicują odpowiedzialności posiadacza pojazdu mechanicznego w zależności od funkcji, jaką jego pojazd pełnił w chwili wypadku. Odszkodowanie z ubezpieczenia OC ppm przysługuje zatem zarówno wtedy, gdy pojazd przewoził pasażerów z miejsca na miejsca, jak i wtedy gdy był np. miejscem spotkania towarzyskiego, poruszał się po parkingu czy wykonywał zadania maszyny budowlanej. Przepis art. 436 § 1 k.c. stanowi, że posiadacz odpowiada za ruch mechanicznego środka komunikacji, a nie ruch w czasie komunikacji. Oznacza to, że pojazd co do zasady musi mieć wśród wielu swoich funkcji funkcję komunikacyjną, a nie pełnić rolę środka transportu w czasie zdarzenia szkodzącego. Zgodnie z definicją słownikową „komunikacja” w języku polskim oznacza ruch środków lokomocji między odległymi od siebie miejscami (tak Słownik Języka Polskiego, www.sjp.pwn.pl). Środkiem komunikacji jest zatem takie urządzenie, które jako całość zdolne jest do samodzielnego ruchu, a więc zmiany swojej pozycji w przestrzeni i przynajmniej hipotetycznie fizycznego przemieszczenia towarów lub ludzi. Nie ulega wątpliwości, że koparka jest takim urządzeniem.
Co na to sądy
Orzecznictwo sądowe potwierdza powyższą koncepcję. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 18.10.2012 r. (sygn. akt: I ACa 750/12): „sam fakt, że do wypadku doszło podczas rozładowywania wagonu, a więc w momencie, w którym koparka nie przemieszczała się wobec innych obiektów, nie oznacza, że nie jest pojazdem służącym komunikacji i nie była w ruchu”. Tamtejsza sprawa również dotyczyła szkody wyrządzonej przez koparkę poza drogą publiczną. Podczas rozładowywania wagonu kolejowego koparka śmiertelnie raniła osobę łyżką roboczą. Sąd Apelacyjny uznał tam odpowiedzialność ubezpieczyciela z OC komunikacyjnego i zasądził na rzecz powoda odszkodowanie.
Należy pamiętać, że celem ubezpieczenia OC ppm jest jak najszersza ochrona ofiar wypadków komunikacyjnych. Ochrona ta powinna być priorytetowa w przypadku ruchu pojazdów o dużych gabarytach, które niosą z sobą szczególne niebezpieczeństwo wyrządzenia szkód znacznych rozmiarów. Skoro ubezpieczyciele zawierają umowy ubezpieczenia OC w odniesieniu do takich pojazdów jak koparki i pobierają z tego tytułu składkę, nie powinni uchylać się od wypłaty odszkodowania.