Możliwość żądania renty od zobowiązanego do naprawienia szkody
Renta będzie przyznana na podstawie art. 446 § 2 k.c., gdy na osobie zmarłej w skutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny – a więc sytuacji, w której zmarły był zobowiązany do utrzymywania określonych osób, np. swoich dzieci lub małżonka. Uprawniony może więc żądać, aby sprawca wypadku wypłacał mu rentę. Takiej samej renty mogą żądać również inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. Renta ta ma charakter odszkodowawczy i powinna być określana odrębnie dla każdej z uprawnionych osób. Wyróżnia się rentę obligatoryjną i fakultatywną.
Renta obligatoryjna
Uprawnionymi do otrzymania renty są osoby, względem których na zmarłym ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny – małoletnie dzieci, rodzice w podeszłym wieku, małżonek, rodzeństwo lub dziadkowie. Osobom tym renta przysługuje z mocy prawa, pod warunkiem, że zmarły był zobowiązany do ich utrzymania (o czym przesądzają przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Nie ma znaczenia, czy zmarły faktycznie wykonywał swoje obowiązki. Renta nie będzie więc przysługiwać np. dorosłym, samodzielnie utrzymującym się dzieciom zmarłego. Zgodnie jednak z orzecznictwem Sądu Najwyższego, uprawnionym do otrzymania renty na podstawie art. 446 § 2 k.c. jest małżonek, który może utrzymywać się z samodzielnej pracy (por. wyrok SN z dnia 24.08.1990 r., sygn. akt I CR 422/90).
Renta fakultatywna
Rentę na podstawie art. 446 § 2 k.c. mogą otrzymywać także inne osoby bliskie. Kodeks cywilny nie wskazuje ich definicji, co oznacza, że krąg uprawnionych jest nieograniczony. Mogą to być np. konkubenci albo osoby pozostające w homoseksualnych związkach. Warunkiem otrzymania renty jest jednak okoliczność, iż zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania. Przesłanką nie jest więc sam obowiązek alimentacyjny, jak przy rencie obligatoryjnej. Konieczne jest bowiem wykazanie, że zmarły faktycznie utrzymywał przed swoją śmiercią określoną osobę, i to w sposób zarówno dobrowolny, jak i stały. Ponadto, renta należy się takiej osobie tylko wtedy, gdy wymagają tego zasady współżycia społecznego. Jest to więc kwestia ocenna, którą sąd rozpatrywać będzie indywidualnie w każdym przypadku.
Wysokość renty i czas, na jaki zostaje przyznana
O wysokości renty przesądzają potrzeby poszkodowanego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zmarłego. Inaczej mówiąc, renta powinna być ustalona w takiej wysokości, w jakiej byłyby ustalone ewentualne alimenty płacone przez zmarłego na rzecz osoby uprawnionej. Oznacza to, że nie musi ona wystarczyć wyłączenie na usprawiedliwione potrzeby uprawnionego, ale może obejmować wszystkie potrzeby, które były rzeczywiście spełniane przez zmarłego, a których w wyniku jego śmierci osoba uprawniona została pozbawiona (stanowisko takie zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10.05.2012 r., sygn. akt IV CSK 416/11). Podkreślić należy, że jedną z przesłanek ustalenia wysokości renty są możliwości zarobkowe zmarłego – a więc nie należy brać pod uwagę kwot, które zarabiał, ale takie, które zgodnie ze swoim wykształceniem i umiejętnościami mógłby zarabiać. Renta przyznana może być na czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego, a więc wygaśnie np. w momencie usamodzielnienia się dziecka.
Podsumowując, renta należna na podstawie art. 446 § 2 k.c. może stanowić niezwykle ważny i znaczący dla sytuacji życiowej środek odszkodowawczy z tytułu śmierci bliskiej osoby.