Regulacje prawne
Zasadą jest, że sprawca wypadku, a zatem także i ubezpieczyciel sprawcy wypadku związani są zasadą tzw. pełnego odszkodowania, zgodnie z którą obowiązek odszkodowawczy obejmuje wszelką szkodę pozostającą w normalnym następstwie czynu sprawcy. Ewentualne odstąpienie od tej zasady możliwe jest tylko w sytuacjach wyjątkowych, które zostały przewidziane przez polskiego ustawodawcę.
Przyczynienie
I tak, zgodnie z art. 362 kodeksu cywilnego, jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Powyższe wynika z założenia, że zakres odpowiedzialności nie może obejmować tych skutków, które nie są normalnym następstwem zachowania sprawcy szkody. Przyczynienie się poszkodowanego ma zatem miejsce wtedy, gdy przyczyną szkody bądź zwiększenia rozmiaru szkody jest nie tylko zachowanie się sprawcy wypadku, ale także zachowanie się samego poszkodowanego.
Rodzaje przyczynienia
Zgodnie z treścią przepisu regulującego kwestię przyczynienia, może ono polegać bądź na przyczynieniu się do powstania szkody, bądź na przyczynieniu się do zwiększenia szkody.
Przesłanki przypisania poszkodowanemu przyczynienia
Zachowanie poszkodowanego może być uznane za zachowanie powodujące powstanie szkody bądź zwiększenie jej rozmiarów, o ile zachowanie to pozostaje w normalnym związku przyczynowym z powstaniem bądź powiększeniem szkody. Dodatkowo przyjmuje się także, że zachowanie poszkodowanego musi być co najmniej obiektywnie nieprawidłowe.
Zachowanie poszkodowanego a wina sprawcy
Treść artykułu 362 k.c. uzależnia odpowiednie umniejszenie obowiązku odszkodowawczego sprawcy wypadku od okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Przyjmuje się, iż przy ocenie zachowania poszkodowanego należy wziąć pod uwagę przede wszystkim ewentualną możliwość postawienia poszkodowanemu zarzutu naruszenia obowiązujących reguł, stopień tych naruszeń, ale także charakter pobudek kierujących postępowaniem poszkodowanego. Ocenę tego zachowania zestawia się z oceną zachowania sprawcy wypadku, biorąc pod uwagę przede wszystkim ciężar naruszonych przez sprawcę obowiązków i stopień ich naruszenia. Należy jednak mieć na uwadze, że ustalenie faktu przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody nie uzasadnia w żadnym przypadku całkowitego zniesienia obowiązku odszkodowawczego. To nie poszkodowany odpowiada za powstanie szkody, lecz sprawca zdarzenia, z tego też względu nie można przerzucać odpowiedzialności na poszkodowanego.
Sposób umniejszenia świadczenia
Ubezpieczyciele przypisując poszkodowanemu przyczynienie umniejszają należne świadczenie o określony procent, który ma odpowiadać stopniowi zwiększenia rozmiarów szkody, bądź stopniowi przyczynienia się do powstania szkody. W takiej sytuacji, ubezpieczyciel wskazuje rozmiar szkody, jaki ustalił w trakcie postępowania likwidacyjnego, a następnie przyznane świadczenie umniejsza o stopień przyczynienia i wypłaca na rzecz poszkodowanego już umniejszoną kwotę odszkodowania.
Świadczenia ulegające umniejszeniu o stwierdzone przyczynienie
W związku ze stwierdzeniem przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody bądź zwiększenia jej rozmiarów, umniejszeniu ulegają w zasadzie wszystkie przysługujące poszkodowanemu świadczenia, a więc zarówno odszkodowanie za szkodę w pojeździe, zadośćuczynienie, ale także świadczenia przysługujące osobom bliskim w przypadku śmierci poszkodowanego.
Zachowania poszkodowanych stanowiące przyczynienie
Do najczęściej występujących zachowań poszkodowanych, które powodują przypisanie im przyczynienia zalicza się niezapięcie pasów bezpieczeństwa, przekroczenie dozwolonej prędkości bądź też ogólnie rozumiane brawurowe zachowanie na drodze, a także poruszanie się pojazdem kierowanym przez osobę znajdującą się pod wpływem alkoholu.