Skąd wynika 20-sto letni termin przedawnienia?
Powyższe wynika z treści art. 4421 § 2 ustawy z dnia 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm., dalej także „KC”)), zgodnie z którym „jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia”. Wszystko zależy zatem od charakteru zdarzenia wyrządzającego szkodę. Jeżeli będzie nim przestępstwo (zbrodnia lub występek), nastąpi odejście od podstawowych zasad obliczania terminów przedawnienia roszczeń wynikających z czynów niedozwolonych (więcej na temat ww. zasad w artykule: Nie przegap terminu do dochodzenia odszkodowania! [1]).
Jak ustalić początek biegu przedawnienia?
Specyfiką omawianej regulacji jest to, że początek biegu terminu przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody liczony jest od dnia popełnienia przestępstwa. Bez znaczenia dla roszczeń o naprawienie szkody w pojeździe wynikającej z przestępstwa pozostaje zatem dzień, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
Kiedy wypadek będzie mógł być uznany za przestępstwo?
Dla możliwości skorzystania z wydłużonego terminu przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody konieczne jest stwierdzenie, że zdarzenie powodujące szkodę miało cechy zbrodni lub występku w rozumieniu przepisów prawa karnego. Niebudzącą wątpliwości jest sytuacja, w której popełnienie zbrodni lub występku zostało stwierdzone w toku postępowania karnego. Ustalenia prawomocnego wyroku skazującego, wydanego w postępowaniu karnym, co do popełnienia przestępstwa wiążą bowiem sąd w postępowaniu cywilnym (art. 11 ustawy z dnia 17.11.1964 r. (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)). Brak ustalenia odpowiedzialności karnej sprawcy wypadku w toku postępowania karnego nie niweczy jednak możliwości skorzystania z 20-sto letniego terminu przedawnienia roszczeń. Zgodnie bowiem z ugruntowanym stanowiskiem piśmiennictwa i judykatury „przy braku wyroku skazującego wydanego w postępowaniu karnym sąd cywilny władny jest samodzielnie ustalić, czy szkoda wynikła z przestępstwa, dokonując własnych ustaleń w zakresie istnienia znamion przestępstwa oznaczonych w prawie karnym i stosując kryteria przewidziane w przepisach prawa karnego” (tak wyrok SN z dnia 13.06.2013 r., sygn. akt: I PK 29/13).
Do jakich szkód znajdzie zastosowanie 20-sto letni termin przedawnienia?
Art. 4421 § 2 KC, przewidujący 20-sto letni termin przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wynikającej ze zbrodni lub występku, wprowadzony został na mocy ustawy z dnia 16.02.2007 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 80, poz. 538, zwanej dalej „ustawą zmieniającą”) i wszedł w życie z dniem 10.08.2007 r. Przed rozpoczęciem obowiązywania art. 4421 § 2 KC, omawiane roszczenia ulegały przedawnieniu z upływem krótszego – 10-cio letniego – terminu, liczonego od dnia popełnienia przestępstwa. Wskazać należy, że wejście w życie art. 4421 § 2 KC nie powoduje „odżycia” i wydłużenia do 20 lat terminów przedawnienia, które upłynęły przed dniem 10.08.2007 r. Wydłużony 20-sto letni termin przedawnienia znajdzie zastosowanie jedynie do roszczeń powstałych po wejściu w życie ww. nowelizacji oraz do roszczeń powstałych co prawda przed dniem 10.08.2007 r., ale według dotychczas obowiązujących przepisów jeszcze nieprzedawnionych (art. XXXV ustawy z dnia 23.04.1964 r. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 94) oraz art. 2 ustawy zmieniającej).
Podsumowanie
Osoby, które doznały szkody w wyniku szczególnego rodzaju czynów niedozwolonych jakimi są przestępstwa, zostały przez ustawodawcę niejako „uprzywilejowane” w postaci wydłużonych terminów przedawnienia przysługujących im roszczeń o naprawienie szkody. Poszkodowany, którego pojazd uszkodzony został w związku z popełnieniem przestępstwa, może w konsekwencji dochodzić z tego tytułu roszczeń nawet po upływie znacznego okresu od dnia wyrządzenia mu szkody (popełnienia przestępstwa).