Inspiracją do napisania niniejszego artykułu stała się sprawa jednego z klientów naszej kancelarii, na którego został nałożony zakaz prowadzenia pojazdów kategorii B. Ponieważ klient był zawodowym kierowcą na co dzień zajmującym się przewozem towarów, zwrócił się do właściwego organu z wnioskiem o przedłużenie ważności prawa jazdy na pojazdy ciężarowe. Odmowna decyzja organu spotkała się z dużym zdziwieniem klienta, ponieważ dotychczas jego wnioski były uwzględniane, zatem zwrócił się do nas z prośbą o udzielenie porady w przedmiotowej sprawie.
„Nowa” ustawa o kierujących pojazdami = nowe zasady wydawania, zwrotu i przywracania uprawnień do kierowania pojazdami
Ustawa o kierujących pojazdami obowiązuje już 2013 r., jednak praktyka organów administracyjnych przez długi czas rozmijała się z jej zapisami. Dopiero w ciągu ostatnich dwóch-trzech lat można zaobserwować jej zmianę i dostosowanie do nowych przepisów. Z oczywistych względów budzi to zdziwienie kierowców, na których nałożono zakaz prowadzenia pojazdów. Wcześniej bowiem konsekwentnie uznawano, że wyrok sądu karnego, pozbawiający uprawnień do kierowania pojazdami określonej kategorii nie wywiera żadnych skutków na uprawnienia skazanego w odniesieniu do innych pojazdów. Tym samym kierowca skazany za wypadek spowodowany podczas kierowania autem osobowym, nie musiał obawiać się utraty uprawnień do kierowania np. pojazdami ciężarowymi.
Za zmianę stanowiska organów „odpowiada” przepisu art. 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z przepisem art. 12 ust. 2 ustawy o kierujących pojazdami. Ich wnikliwa analiza prowadzi do wniosku, że osoba, w stosunku do której Sąd orzekł zakaz prowadzenia pojazdów nie uzyska w okresie obowiązywania tego zakazu prawa jazdy w stosunku do kategorii pojazdów wskazanych w wyroku skazującym. Co więcej, jeśli taka osoba złoży wniosek o wydanie lub zwrot zatrzymanego prawa jazdy, a także o przywrócenie uprawnienia w zakresie prawa jazdy pojazdów innych kategorii, również stosownego dokumentu nie otrzyma. Niewątpliwie formułując powyższe zasady ustawodawca kierował się zasadniczo słusznym założeniem, że stopnia potencjalnego zagrożenia związanego z osobą kierującego nie można ograniczyć tylko i wyłącznie do pojazdów jednej kategorii.
Konsekwencje zakazu prowadzenia pojazdów w życiu codziennym
Brak świadomości sprawcy wypadku w tym zakresie może skutkować, często nieopatrznym, pozbawieniem się źródła utrzymania, zwłaszcza jeżeli sprawca zawodowo zajmuje się transportem towarów z wykorzystaniem pojazdów ciężarowych. Stanie się tak, ponieważ na mocy obowiązujących i przywołanych wyżej przepisów, jeżeli wobec sprawcy wypadku kierującego np. pojazdem osobowym zostanie orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów kategorii B, to właściwy dla wnioskującego organ odmówi wydania, przedłużenia, zwrotu czy przywrócenia prawa jazdy odnoszącego się do innych, wskazanych w przepisach kategoriach. Jednocześnie należy mieć na względzie, że ustawa o kierujących pojazdami nie przewiduje żadnych okoliczności wyjątkowych, związanych z zakazem zwrotu dokumentu prawa jazdy, a w związku z tym wszelkie okoliczności, występujące po stronie ukaranego a dotyczące jego sytuacji osobistej, czy też majątkowej, pozostają bez znaczenia prawnego dla decyzji organu.
„Podwójne” ukaranie sprawcy wypadku.
Praktyka organów administracyjnych spotkała się z dużym sprzeciwem kierowców, a do sądów administracyjnych skierowano znaczącą ilość skarg. Warto jednak pamiętać, że sądy administracyjne rozpatrując daną sprawę badają jedynie legalność zaskarżonej decyzji, czyli jej zgodność z prawem. A przepisy w tym zakresie nie pozostawiają zbyt dużego pola do interpretacji odbiegającej od wyżej przedstawionej.
W końcu podobne sprawy trafiły do Naczelnego Sadu Administracyjnego, który w sposób jednoznaczny, konsekwentny i niepozostawiający wątpliwości odrzucił pretensję skarżących. NSA w szczególności wskazuje, że „ratio legis zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych stanowi wykluczenie z ruchu drogowego takich kierowców, którzy wykazali, że zagrażają bezpieczeństwu w komunikacji, zwłaszcza jeżeli uczynili to, znajdując się w stanie nietrzeźwości. Trudno sobie wyobrazić by racjonalny ustawodawca, pozbawiając prawa do kierowania pojazdami osobowymi (kat. B) zezwoliłby na prowadzenie pojazdów ciężarowych lub ciężarowych z przyczepą (kat.C i CE)”( I OSK 3181/15). Nadto na gruncie rozpatrywanych skarg NSA uznał, że organy administracji publicznej w żaden sposób nie rozszerzają zakresu zastosowania środka karnego zawartego w wyroku skazującym, a jedynie uwzględniają treść ustawy o kierujących pojazdami zawierającej wykaz dolegliwości będących skutkiem (wprost) środka karnego orzeczonego przez sąd karny.
Wobec powyższego, jeżeli zdarzy się Tobie spowodować wypadek, a prokurator zaproponuje niższy wymiar kary w zamian za szybsze zakończenie postępowania karnego, zastanów się dwa razy zanim wyrazisz zgodę na jego propozycję. Szczególnie zwróć uwagę, czy oprócz dolegliwości związanych z zakazem w życiu osobistym, nie spowodujesz znacznego ograniczenia swoich możliwości zarobkowych. A w razie wątpliwości skontaktuj się z profesjonalistą.