Ubezpieczyciel nie zaspokoił wszystkich roszczeń – idźmy do sądu!

Mówimy o tym, jak przebiega postępowanie sądowe.

Ubezpieczeniowe postępowanie likwidacyjne jest postępowaniem przedsądowym, zależnym jedynie od uznania ubezpieczyciela. W sytuacji, gdy nie zgadzamy się z decyzją ubezpieczyciela, możemy podjąć próbę polubownego zakończenia sporu, jeszcze na etapie przedsądowym, w sposób, o którym wspominałam w artykule „Gdy ubezpieczyciel mówi nie”. Gdy nie chcemy jednak odwlekać sprawy w czasie, bądź ta droga okaże się nieskuteczna, pozostaje skierowanie sprawy na drogę sądową. Artykuł ma na celu przedstawienie jak przebiega postępowanie sądowe.

Sprawa sprawie nierówna

Trywialne jest stwierdzenie „sprawa sprawie nierówna”. Skoro jednak tak jest, nie można powiedzieć, że przedstawiony poniżej ogólny model postępowania sądowego zawsze się sprawdzi. Nie sprawdzi się chociażby wtedy, kiedy np. po złożeniu pozwu pozwany zwróci się z propozycją ugodowego zakończenia sprawy i strony znajdą kompromis pozwalający na zakończenie sprawy nawet bez odbycia pierwszej rozprawy. O wyjątkach nie będę jednak wspominać, bo jest ich wiele. Skupię się jedynie na sytuacji, kiedy sprawa ma swój finał w postaci wyroku.

Złożenie pozwu

Pierwszym krokiem w sprawie jest przygotowanie pozwu, a więc ustalenie – w ocenie poszkodowanego – zasadnych roszczeń, ich wysokości oraz niezbędnych dowodów na poparcie swych twierdzeń. Solidnie przygotowany pozew, stanowi jedną z podstaw ustalenia przebiegu postępowania sądowego. O tym co napisać w pozwie, wspominaliśmy w artykule pt. „To musi być w pozwie”. Po złożeniu pozwu, Sąd rejestruje sprawę, nadając jej sygnaturę, a następnie wysyła odpis pozwu do pozwanego.

Odpowiedź na pozew

Pozwany po zapoznaniu się z pozwem, ma prawo – a często i obowiązek nałożony przez Sąd – ustosunkować się do twierdzeń powoda (poszkodowanego) wskazanych w pozwie, składając w odpowiednim terminie odpowiedź na pozew. Pozwany może w tym piśmie zawnioskować o przeprowadzenie – w jego ocenie – istotnych dla sprawy dowodów. Pozwany w odpowiedzi na pozew wskazuje przede wszystkim z którymi twierdzeniami powoda się zgadza, a z którymi nie. Dzięki temu Sąd wie, gdzie jest źródło sporu i na co zwrócić szczególną uwagę przy rozpatrywaniu sprawy.

Pierwsza rozprawa

Pierwsza rozprawa jest często tzw. rozprawą organizacją, podczas której Sąd weryfikuje czy strony są skłonne zawrzeć ugodę i zakończyć sprawę w sposób polubowny. Sąd może informacyjnie przesłuchać powoda, jak również przeprowadzić dowód z przesłuchania świadków. Już na pierwszej rozprawie Sąd może wydać postanowienie w przedmiocie dopuszczenia bądź oddalenia dowodu z opinii biegłego sądowego i zobowiązać do uiszczenia zaliczki na poczet ww. dowodu.

Przesłuchanie świadków

W przypadku szkód na osobie, w zależności od rodzaju zgłoszonych roszczeń, czasami warto zawnioskować o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków. Jeżeli bowiem przedmiotem postępowania jest m.in. odszkodowanie z tytułu kosztów opieki (zwiększenie się potrzeb poszkodowanego), wskazane jest przesłuchanie osoby, która pomagała poszkodowanemu w codziennym funkcjonowaniu w celu ustalenia zakresu opieki (czynności, przy których poszkodowany wymagał pomocy), a także wymiaru opieki (okresu świadczonej pomocy). Czasami pomocniczo świadkowie mogą nakreślić Sądowi wpływ następstw wypadku na życie poszkodowanego, opisując jak wyglądało jego życie przed wypadkiem, a jak wygląda po wypadku. Dowód z przesłuchania świadków nie jest więc dowodem obligatoryjnym, jednak często pomocnym dla oceny okoliczności konkretnej sprawy.

Opinia biegłego

Szkoda na osobie w postaci doznanych urazów, rozstroju zdrowia, ma swój rozmiar, który odzwierciedlany jest procentowo określanym trwałym uszczerbkiem na zdrowiu. Z uwagi na fakt, że ocena tego rozmiaru w tym zakresie wymaga tzw. wiadomości specjalnych, niezbędne jest zawnioskowanie o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego – w zależności od rodzaju doznanych obrażeń – czy to chirurga, ortopedy-traumatologa, neurologa, neurochirurga, laryngologa czy psychiatry. Warto w tym miejscu podkreślić, że procentowo określony uszczerbek na zdrowiu nie jest jedynym wyznacznikiem rozmiaru doznanej szkody, jednak jako jeden z wielu czynników określających wysokość szkody, powinien być ustalony w toku postępowania sądowego. 

Co do zasady sąd przychylny jest przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego. Celem przeprowadzenia takiego dowodu, Sąd przesyła akta do wyznaczonego przez siebie biegłego, a biegły po analizie akt zazwyczaj wzywa poszkodowanego na badanie. Po przeprowadzeniu badania biegły sporządza opinię wskazując jakie w jego ocenie są następstwa wypadku na zdrowiu poszkodowanego, w tym ustala stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu. Biegły przesyła opinię do Sądu, a następnie Sąd przesyła ją do stron, celem zapoznania się z opinią i złożenia przez strony ewentualnych zarzutów w wyznaczonym – zazwyczaj 14-dniowym – terminie.

Zarzuty do opinii biegłego

Zarówno powód jak i pozwany mają prawo wypowiedzenia się co do treści opinii poprzez złożenie zarzutów do opinii i wnosząc o jej uzupełnienie bądź przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego. Sąd dopuści dowód z uzupełniającej opinii bądź z opinii innego biegłego, jeżeli uzna, że zarzuty są merytorycznie uzasadnione, a opinia jest niekompletna czy nierzetelna.

Przesłuchanie stron

W sprawach, w którym przedmiotem postępowania jest szkoda na osobie, niezbędne jest przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron, ograniczonego do przesłuchania powoda (poszkodowanego). Tylko powód wie bowiem jakich cierpień fizycznych i psychicznych doznał na skutek wypadku. Cierpienia te są subiektywnymi odczuciami, które również należy uwzględnić przy ustalaniu rozmiaru doznanej szkody, w tym wysokości należnego zadośćuczynienia.

Wyrok I instancji

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego (przesłuchaniu powoda, świadków, przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego), Sąd dysponuje pełnym materiałem dowodowym, który powinien pozwolić mu na ocenę zasadności dochodzonych roszczeń. Sąd zamyka więc rozprawę i wydaje wyrok. Wyrok I instancji nie musi być jednak zakończeniem sprawy, bowiem strona niezadowolona z rozstrzygnięcia ma prawo wnieść apelację. 

Postępowanie apelacyjne

W przypadku złożenia apelacji, sprawa trafia do sądu wyższego rzędu, tj. albo do sądu okręgowego albo apelacyjnego. Apelacja ma na celu albo zmianę wyroku albo uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W przypadku przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, postępowanie dowodowe co do zasady jest przeprowadzane ponownie, stosownie do wskazań sądu odwoławczego. Jeżeli jednak skarżący wnioskował o zmianę wyroku, Sąd II instancji co do zasady bazuje na dowodach przeprowadzonych przez Sąd I instancji, dokonując ich ponownej oceny. Wyrok Sądu II instancji zmieniający wyrok Sądu I instancji, kończy postępowanie w sprawie. Wyrok staje się prawomocny. W wyjątkowych sytuacjach możliwe jest zaskarżenie wyroku Sądu II instancji środkiem nadzwyczajnym, tj. skargą kasacyjną.

Postępowanie I instancyjne, w zależności od ilości powołanych biegłych, powinno się ograniczyć do wyznaczenia od 2 do 4-5 rozpraw. Niestety z uwagi na mnogość spraw w Sądzie, ograniczoną liczbę biegłych, w tym biegłych wąskiej specjalizacji, jak np. neurochirurgia, pozyskanie opinii jednego biegłego może wiązać się z koniecznością kilku, a nawet kilkunastomiesięcznego oczekiwania. Dlatego jedno postępowanie sądowe może trwać półtora roku, a drugie 4 lata. Niemniej jednak warto walczyć o należne poszkodowanemu świadczenia, nie zrażając się długotrwałością postępowania.