Kto może wystąpić z roszczeniem
Uprawnionymi do dochodzenia roszczeń za śmierć poszkodowanego są przede wszystkim członkowie jego najbliższej rodziny – małżonek, dzieci, rodzice, rodzeństwo. Także w przypadku związków nieformalnych (konkubinatów), można domagać się rekompensaty. Odszkodowanie będzie też przysługiwać teściowej czy synowej, jeśli wykażą, że pozostawały ze zmarłym w bliskiej relacji rodzinnej i po jego śmierci pogorszył się ich stan psychiczny. Przy ocenie roszczeń liczy się faktyczny związek uczuciowy, a nie formalne pokrewieństwo.
Zadośćuczynienie za krzywdę
Kluczowym roszczeniem każdego uprawnionego, którego wysokość może sięgać nawet do 150.000 – 200.000 zł, jest zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Ma ono rekompensować cierpienie i ból po śmierci najbliższego członka rodziny, poczucie osamotnienia, pogorszenie stanu psychicznego. Zasadność roszczenia można wykazać zwłaszcza przedkładając dokumentację od psychologa lub psychiatry, potwierdzającą rozstrój zdrowia psychicznego osoby uprawnionej. Istotne są też zeznania uprawnionego oraz osób mu bliskich wskazujące na zażyłość relacji rodzinnych, wspólne spędzanie czasu, utrzymywanie kontaktów z poszkodowanym.
Odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej
Kolejnym roszczeniem należnym uprawnionemu jest stosowne odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej. Przysługuje ono tym członkom rodziny, którzy prowadzili ze zmarłym wspólne gospodarstwo domowe lub w inny sposób stale korzystali z jego pomocy ekonomicznej. Odszkodowanie ma zrekompensować ujemne następstwa wypadku o charakterze majątkowym – tj. utrata dochodu zmarłego, brak jego wsparcia przy wykonywaniu prac gospodarskich, pogorszenie perspektyw na przyszłość, konieczność samotnego wychowywania dzieci, utrata motywacji do pracy i przezwyciężania codziennych trudności. Wysokość odszkodowania może sięgać od kilkunastu do nawet 100.000 – 150.000 zł.
Zwrot kosztów pogrzebu
Ubezpieczyciel sprawcy wypadku ma również obowiązek zwrócić koszty pogrzebu osobie, która faktycznie te koszty poniosła. Odszkodowanie obejmuje m.in. zwrot kosztów zakupu trumny, wieńców, kwiatów, odzieży żałobnej, opłaty dla księdza czy organisty, uroczystości pogrzebowej. Uprawniony może też wnosić o zwrot kosztów postawienia nagrobka i zagospodarowania miejsca na cmentarzu. Warto zaznaczyć, że odszkodowania z tytułu zwrotu kosztów pogrzebu nie umniejsza się o zasiłek pogrzebowy otrzymany z ZUS – co wynika z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2009 r. (sygn. akt III CZP 140/08).
Renta
Renta z tytułu śmierci poszkodowanego będzie przysługiwać tym osobom, względem których ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny oraz tym, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania. Przede wszystkim chodzi tu o małżonka oraz dzieci, ale niekiedy także rodziców, rodzeństwo lub inne osoby (np. konkubinę). W praktyce renta pokrywa stratę w budżecie rodziny, którą przed wypadkiem swoim dochodem zapełniał zmarły. Dla uzyskania renty należy wykazać, gdzie pracował poszkodowany, ile zarabiał, w jakim stopniu przyczyniał się do utrzymania rodziny i jakie były jego perspektywy na przyszłość. Rentę zasądza się na czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego (dla dzieci do 18. roku życia, ewentualnie do ukończenia studiów) i umniejsza się ją o świadczenia wypłacane z ZUS (renta rodzinna).
Jednorazowe odszkodowanie za wypadek przy pracy
Jeśli wypadek poszkodowanego miał charakter wypadku przy pracy, niezależnie od powyższych roszczeń uprawnionemu przysługuje jednorazowe odszkodowanie z ZUS. Osoby uprawnione do takiego odszkodowania to m.in. małżonek, dzieci czy rodzice zmarłego. Aktualnie (od 1 kwietnia 2016 r.) kwota jednorazowego odszkodowania wynosi 70 196 zł, gdy uprawniony do niego jest małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego i 35 098 zł, gdy uprawniony jest inny członek rodziny.
Podsumowując, katalog roszczeń przysługujących z tytułu śmierci osoby bliskiej jest bardzo szeroki. Jakkolwiek żadne sumy pieniężne nie są w stanie złagodzić cierpień po stracie najbliższego członka rodziny, zadośćuczynienie czy odszkodowanie w odpowiedniej wysokości może ułatwić uprawnionemu odnalezienie się w trudnej sytuacji powypadkowej.