AUTOR: Jagoda Kina
DATA: 3.03.2021
KATEGORIA: Prawnik radzi
Z chwilą zawarcia małżeństwa pomiędzy małżonkami z mocy ustawy powstaje wspólność majątkowa. Co oznacza, że przedmioty majątkowe (w tym także samochód) nabyte w czasie trwania wspólności przez oboje małżonków lub jednego z nich wchodzą do majątku wspólnego, chyba że zgodnie z przepisami prawa należą do majątku osobistego małżonka. Zastanówmy się zatem czy Ubezpieczyciel jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania małżonkowi jeżeli sprawcą szkody jest współmałżonek?
Szkoda w pojeździe
Zgodnie z regulacją zawartą w Kodeksie Cywilnym a dokładniej w art. 822 § 1 KC ubezpieczyciel z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zobowiązany jest do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Ustalenia zatem wymaga czy małżonek sprawcy szkody może być rozumiany jako osoba trzecia, o której mowa w przywołanym przepisie. Omawiany problem był przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, którego rozwiązanie stanowi Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 1996 r. sygn. akt: III CZP 118/96, w której orzeczono, że: „Nie jest osobą trzecią w rozumieniu art. 822 k.c. małżonek sprawcy szkody powstałej w mieniu w związku z ruchem pojazdu mechanicznego, jeżeli pojazdy biorące udział w kolizji drogowej objęte są ustawową wspólnością majątkową małżeńską.”
Przedmiotowa uchwała była wydana na podstawie następującego stanu faktycznego. Powódka wytoczyła powództwo przeciwko Ubezpieczycielowi domagając się zapłaty odszkodowania z tytułu szkody w pojeździe, która powstała na skutek kolizji drogowej. Szkodę spowodował mąż powódki. Pozwany zakład ubezpieczeń odmówił wypłacenia odszkodowania, zarzucając, że sprawca wypadku – mąż powódki – pozostaje z nią w majątkowej wspólności ustawowej małżeńskiej, którą objęte były oba pojazdy. Sąd Rejonowy, do którego została skierowana sprawa oddalił powództwo z czym nie zgodziła się powódka. Sąd II instancji przy rozpatrywaniu niniejszej sprawy powziął poważne wątpliwości i przedstawił zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
Odpowiadając na zadane pytanie Sąd Najwyższy wskazał, że w sytuacji, gdy dochodzi do kolizji dwóch pojazdów objętych ustawową wspólnością majątkową małżeńską, a sprawcą szkody jest jedno z małżonków, to zakład ubezpieczeń byłby odpowiedzialny za szkodę w ramach ubezpieczenia OC wówczas, gdyby sprawca szkody – małżonek był odpowiedzialny wobec współmałżonka. Z uwagi na to, że oba pojazdy stanowią współwłasność małżonków, oboje małżonkowie są zatem współposiadaczami obu pojazdów. W konsekwencji jeżeli pojazd należy do majątku wspólnego małżonków, to przepisy prawa nie pozwalają na przyjęcie, że współmałżonek może odpowiadać wobec drugiego za szkody wyrządzone nieumyślnie w majątku wspólnym. Skoro mąż jako sprawca szkody nie odpowiada wobec żony, to tym samym nie odpowiada też zakład ubezpieczeń z tytułu OC.
Ostatecznie problemem odpowiedzialności pasażera będącego wraz z kierowcą współposiadaczem pojazdu został uregulowany w Ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Zgodnie z treścią art. 28 wskazanej ustawy „zakład ubezpieczeń nie odpowiada za szkody polegające na uszkodzeniu, zniszczeniu lub utracie mienia, wyrządzone przez kierującego posiadaczowi pojazdu mechanicznego; dotyczy to również sytuacji, w której posiadacz pojazdu mechanicznego, którym szkoda została wyrządzona, jest posiadaczem lub współposiadaczem pojazdu mechanicznego, w którym szkoda została wyrządzona”
Szkoda osobowa
Inaczej będzie kształtowała się odpowiedzialność ubezpieczyciela jeżeli mąż prowadząc pojazd spowoduje wypadek, na skutek którego żona (będąca pasażerką i współwłaścicielką pojazdu) dozna obrażeń ciała. Odpowiedzią na wątpliwości związane z powyższym problemem jest Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2007 r., co prawda stan faktyczny rozpoznawanej sprawy nie dotyczył pojazdu objętego wspólnością majątkową małżonków, jednakże Sąd Najwyższy jednoznacznie określił sytuację prawną również poszkodowanego małżonka kierowcy. Zgodnie ze stanowiskiem przedstawionym w tej uchwale zakład ubezpieczeń odpowiada z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkodę na osobie wyrządzoną przez kierowcę pojazdu jego posiadaczowi lub współposiadaczowi.
Powyższe stanowisko zostało potwierdzone uchwałą składu 7 sędziów w dniu 7 lutego 2008 r., sygn. akt III CZP 115/07, w której przyjęto, że ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność gwarancyjną wynikającą z umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody na osobie wyrządzone przez kierującego pojazdem, w tym także pasażerowi będącemu wraz z kierowcą współposiadaczem tego pojazdu.
Warto jeszcze odwołać się do art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach OC zgodnie, z którym „odszkodowanie z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia, czy też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia.” W konsekwencji w świetle obowiązujących przepisów pasażer samochodu, który doznał szkody na osobie na skutek wypadku spowodowanego przez członka rodziny ma prawo do uzyskania stosownego zadośćuczynienia.
Z powyższego wynika zatem, że ubezpieczenie OC pokryje szkody związane z doznaniem uszczerbku na zdrowiu, takie jak zadośćuczynienie za doznaną krzywdę natomiast ubezpieczyciel nie wypłaci odszkodowania z tytułu szkody w pojeździe, której sprawcą był współmałżonek.
