Opłata sądowa
Podstawowym kosztem w procesie sądowym jest opłata sądowa, która stanowi swego rodzaju opłatę za rozpoznanie sprawy przez sąd. Opłatę taką należy uiścić na rachunek bankowy sądu przy wnoszeniu pisma rozpoczynającego po raz pierwszy postępowanie w sprawie (np. opłata od pozwu), pisma rozpoczynającego kolejny etap postępowania (np. opłata od apelacji lub skargi kasacyjnej) lub pisma wszczynającego postępowanie poboczne wobec postepowania głównego (np. zażalenie na postanowienie wydane w toku sprawy). W sprawach o odszkodowanie przeciwko ubezpieczycielom opłata sądowa wynosi 5% wartości przedmiotu sporu (w przypadku pozwów) lub wartości przedmiotu zaskarżenia (w przypadku apelacji lub skargi kasacyjnej), którą najczęściej jest dochodzona kwota należności głównej. Opłata ta nie może być jednak niższa niż 30 zł i wyższa niż 100.000 zł, a jej końcówkę zaokrągla się zawsze w górę do pełnego złotego. Od tej zasady istnieje pewien wyjątek i dotyczy roszczeń do 10.000 zł z dobrowolnych ubezpieczeń mienia (np. autocasco) rozpoznawanych w trybie uproszczonym, w którym pobiera się opłatę stałą od pozwu, przy wartości przedmiotu sporu, a od apelacji, przy wartości przedmiotu zaskarżenia:
1) do 2.000 złotych – 30 złotych;
2) ponad 2.000 złotych do 5.000 złotych – 100 złotych;
3) ponad 5.000 złotych do 7.500 złotych – 250 złotych;
4) ponad 7.500 złotych – 300 złotych.
Opinie biegłych i inne wydatki
Inną od opłat sądowych kategorią kosztów sądowych są wydatki na poczet czynności wykonywanych w sprawie, do których należą w szczególności: koszty podróży, noclegu oraz utraconych zarobków lub dochodów świadków, wynagrodzenie i zwrot kosztów poniesionych przez biegłych, czy też koszty przeprowadzenia innych dowodów.
W sprawach o odszkodowanie za szkodę w pojeździe najczęściej konieczne jest przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu techniki samochodowej, w celu udowodnienia wysokości szkody, a w szczególności wartości pojazdu lub wysokości kosztów naprawy powypadkowej. Wydatek ten stanowi istotną część kosztów sądowych. Przed przeprowadzeniem dowodu z opinii biegłego sąd wzywa stronę procesu wnioskującą o taki dowód (najczęściej jest to powód-poszkodowany) do uiszczenia zaliczki na pokrycie jego kosztów. Wysokość zaliczki jest ustalana według uznania sądu i zależy w znacznej mierze od zawiłości i rozmiarów szkody oraz tego, czy o biegłego wnioskował również pozwany. W tym ostatnim przypadku sąd pobiera z reguły zaliczkę po połowie od każdej ze stron. Z mojego doświadczenia procesowego wynika, że zaliczki mogą wynosić od 500 zł do 5.000 zł, ale zdecydowana większość mieści się pomiędzy 1.000 zł a 1.500 zł.
Po przeprowadzeniu dowodu sąd na podstawie odpowiednich przepisów ustala – w zaskarżalnym postanowieniu – jego ostateczny koszt, w związku z czym może okazać się, że sąd zwróci niewykorzystaną część zaliczki, bądź zażąda dopłaty.
Zwrot kosztów
Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. „strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu)”. Oznacza to, że w przypadku wygrania sprawy w całości, strona pozwana zobowiązana będzie w wydanym wyroku do zwrotu wszystkich poniesionych kosztów, o których była mowa powyżej. W przypadku częściowej wygranej koszty procesu będą rozdzielone proporcjonalnie na strony, a w razie przegranej w całości, wszystkie koszty poniesie powód.
Koszty zastępstwa procesowego
Jeżeli strona była przed sądem reprezentowana przez pełnomocnika, to do kosztów procesu wlicza się także w pewnym zakresie koszty jego udziału w sprawie, które rozliczane są pomiędzy stronami na tych samych zasadach co pozostałe koszty procesu omówione powyżej. Do kosztów pełnomocnika będącego radcą prawnym lub adwokatem wlicza się koszty ich wynagrodzenia do wysokości stawek minimalnych określonych w przepisach odpowiednich rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości. W sprawach szczególnie zawiłych lub wymagających niestandardowego nakładu pracy sąd może ustalić te koszty w większej kwocie, nie wyższej jednak niż 6-krotoność stawki minimalnej. I tak, stawki minimalne w postępowaniu w I instancji wynoszą przy wartości przedmiotu sprawy:
1) do 500 zł – 60 zł;
2) powyżej 500 zł do 1500 zł – 180 zł;
3) powyżej 1.500 zł do 5.000 zł – 600 zł;
4) powyżej 5.000 zł do 10.000 zł – 1.200 zł;
5) powyżej 10.000 zł do 50.000 zł – 2.400 zł;
6) powyżej 50.000 zł do 200.000 zł – 3.600 zł;
7) powyżej 200.000 zł – 7.200 zł.
W związku z tym, strona przegrywająca sprawę w całości zostanie obciążona na rzecz strony wygrywającej reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika kwotą ustaloną zgodnie z powyższymi zasadami. Należy zaznaczyć, że dla wysokości zasądzanych kosztów zastępstwa procesowego nie ma znaczenia, jakiej wysokości wynagrodzenie dla pełnomocnika zobowiązała się zapłacić określona strona, tzn. wyższe, czy niższe niż stawka minimalna.
Dodatkowo odnotowania wymaga fakt, że – w świetle przepisów ustawy o opłacie skarbowej – wraz ze złożeniem pełnomocnictwa w sądzie, co jest konieczne, powstanie obowiązek uiszczenia opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. Opłatę tą uiszcza się na rzecz gminy, w której mieści się sąd rozpoznający sprawę.
Podsumowanie
A zatem przykładowo, poszkodowany chcący dochodzić przed sądem kwoty 20.000 zł z tytułu odszkodowania za szkodę w pojeździe musi liczyć się z koniecznością wyłożenia co najmniej kwoty 2.500 zł (opłata od pozwu i zaliczka na biegłego), a jeżeli ustanowi pełnomocnika, dodatkowo do zapłaty dojdzie ustalone z nim wynagrodzenie. W razie wygranej, poniesione koszty zwraca ubezpieczyciel, a w razie przegranej poniesione koszty niejako „przepadają” oraz ponadto należy liczyć się z koniecznością zwrotu kosztów zastępstwa procesowego ubezpieczycielowi reprezentowanemu z reguły przez profesjonalnego pełnomocnika.