Podmioty uprawnione do dostępu do dokumentacji medycznej
W myśl przepisu art. 23 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, pacjent ma prawo ma prawo dostępu do dokumentacji medycznej, dotyczącej stanu zdrowia i udzielonych świadczeń. Podmiot leczniczy jest zobowiązany do udostępnienia dokumentacji medycznej pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu, bądź też osobie upoważnionej przez pacjenta.
Wykonywanie prawa dostępu do dokumentacji medycznej
Wykonywanie prawa dostępu do dokumentacji medycznej nie jest czynnością prawną, dlatego nie wymaga udzielenia pełnomocnictwa, a jedynie udzielenia upoważnienia. Takie upoważnienie może być udzielone przez pacjenta dowolnej osobie (osobom), także spoza kręgu rodziny. Innymi słowy, pokrewieństwo nie jest przesłanką realizacji uprawnienia do wglądu w dokumentację medyczną. Upoważnienie może swoim zakresem obejmować dostęp do całej dokumentacji, albo tylko do jej określonej części. Podkreślenia wymaga, że w przypadku, gdy nic innego nie wynika z treści upoważnienia, ma ono charakter bezterminowy, co oznacza, że może być ono wykonywane do czasu odwołania go przez pacjenta. Odwołanie takiego upoważnienia może nastąpić w każdej chwili.
Upoważnienie ważne nawet po śmierci
Zgodnie z przepisem art. 26 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, po śmierci pacjenta dokumentacja medyczna jest udostępniana osobie upoważnionej przez pacjenta za życia lub osobie, która w chwili śmierci była jego przedstawicielem ustawowym. Oznacza to, że prawo dostępu do dokumentacji medycznej nie wygasa nawet mimo śmierci pacjenta, a osoba, którą upoważniono do wglądu w dokumentację medyczną za życia pacjenta, ma również takie uprawnienie po jego śmierci.
Upoważnienie ważne również w innej placówce
W orzecznictwie zwraca się uwagę, że upoważnienie złożone przez pacjenta jest skuteczne wobec każdego podmiotu medycznego, w którym znajduje się dokumentacja, a nie tylko względem podmiotu, gdzie w trakcie leczenia upoważnienie zostało udzielone (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17.09.2013 r., sygn. akt II OSK 1539/13). Upoważnienie z innej placówki nie powinno jednak tworzyć automatycznie uprawnienia do dostępu do dokumentacji medycznej w przyszłości w innym podmiocie leczniczym, zwłaszcza gdy pacjent zgłosił się do podmiotu leczniczego z zupełnie innym problemem medycznym.
Brak upoważnienia a dostęp do dokumentacji po śmierci pacjenta
Zagadnieniem o wiele bardziej problematycznym pozostaje jednak wykonywanie prawa dostępu do dokumentacji medycznej po śmierci pacjenta w przypadku braku jakiegokolwiek upoważnienia. Dostęp do dokumentacji jest wówczas szczególnie trudny z uwagi na ochronę fundamentalnego prawo pacjenta do zachowania tajemnicy (art. 13 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta) oraz prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka). Nie można zapominać, że dokumentacja medyczna zawiera tzw. dane wrażliwe. Z tej perspektywy, podmiot leczniczy ma wręcz obowiązek odmówić udostępnienia dokumentacji medycznej, jeżeli z wnioskiem wystąpi osoba nieuprawniona. Z reguły, sytuacja taka ma miejsce, gdy z żądaniem występuje np. krewny pacjenta zmarłego, albo nieprzytomnego, który nie chciał lub nie zdążył udzielić upoważnienia.
Tylko za zgodą sądu
Jeżeli członek rodziny, uposażony, etc., nie dysponuje pisemnym upoważnieniem pacjenta, albo z różnych powodów takie upoważnienie nie jest przez podmiot leczniczy uznawane, osoby te mogą wnieść do sądu pozew o ustalenie w trybie przepisu art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego prawa dostępu do dokumentacji medycznej.
Rozsądniej pomyśleć o tym wcześniej
Mając na względzie, że wszelkiego rodzaju zaniedbań w kwestii upoważnienia do dostępu do dokumentacji medycznej czasami nie da się „naprawić”, warto zadbać o interesy rodziny, a zwłaszcza osób uposażonych z polisy odpowiednio wcześniej i już za życia pomyśleć o sporządzeniu stosownego upoważnienia.