Pogorszenie sytuacji życiowej
Ustalając, czy doszło do pogorszenia sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny zmarłego należy uwzględnić stan na dzień śmierci osoby bliskiej oraz wpływ tego tragicznego zdarzenia na przyszłość uprawnionych (wyrok SA w Warszawie z 25.02.2019 r., V ACa 110/18). Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego „ocena znacznego pogorszenia sytuacji życiowej zależna jest od rozmiarów ujemnych następstw natury majątkowej, zarówno już istniejących, jak i dających się przewidzieć, w świetle zasad doświadczenia życiowego, w przyszłości” (wyrok SN z 20.08.2015 r., II CSK 594/14). W tym kontekście uwzględnienia wymagają zatem takie okoliczności jak stan zdrowia uprawnionych, ich wiek, warunki oraz trudności życiowe, stosunki rodzinne i majątkowe (postanowienie SN z 13.02.2019 r., IV CSK 335/18).
Majątkowy charakter odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej
Świadczenie wypłacone z ww. tytułu najbliższym zmarłego służy rekompensacie niekorzystnych zmian w ich sytuacji majątkowej, a nie krzywdzie związanej ze stratą bliskiej osoby. Istota roszczenia wynikającego z art. 446 § 3 k.c. sprowadza się do zapewnienia uprawionym poziomu życia zbliżonego do dotychczasowego pomimo śmierci osoby bliskiej. Pogorszenie sytuacji życiowej nie sprowadza się wyłącznie do zmniejszenia dochodów lub zwiększenia wydatków członków rodziny zmarłego. Obejmuje ono także przyszłe niewymierne szkody majątkowe, związane z utratą realnej możliwości polepszenia warunków życia w przyszłości oraz utratę wsparcia ze strony zmarłego (wyrok SA w Warszawa 25.02.2019 r., V ACa 110/18, wyrok SA w Warszawa z 16.05.2018 r., I ACa 182/18).
Jak ustalić wysokość odszkodowania
Szkoda majątkowa, którą zrekompensować ma odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej ma szczególny charakter, co powoduje, że rachunkowe wyliczenie kwoty należnego świadczenia napotyka na pewne trudności. Ustalając wysokość należnego świadczenia niezbędne jest uwzględnienie całokształtu okoliczności danej sprawy. Przy ustalaniu wysokości odszkodowania należy uwzględnić np. utratę części dochodu zmarłego, pozbawienie uprawnianego wsparcia majątkowego w przyszłości, czy też konieczność poniesienia wydatków, których nie byłoby, gdyby osoba bliska żyła. Dlatego też w przypadku tego świadczenia ustawodawca posłużył się określeniem „stosownego” odszkodowania. Powyższe nie zwalnia oczywiście bliskich zmarłego od wykazania, iż doszło do znacznego pogorszenia ich sytuacji życiowej oraz wysokości doznanej przez nich szkody. Z uwagi jednak na to, że uszczerbek doznany w wyniku znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej jest trudny do ścisłego określenia i udowodnienia wymagane jest wskazanie adekwatnej formuły, która umożliwi choćby przybliżone ustalenie należnej kwoty pieniężnej (Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 18.04.2019 r., I C 105/18).
Podsumowanie
Traumatyczna sytuacja, jaką jest śmierć członka najbliższej rodziny wywołuje nie tylko ogromną krzywdę, ale także szkody o charakterze majątkowym, w tym spowodowane znacznym pogorszeniem sytuacji życiowej uprawionych. W praktyce orzeczniczej w zależności od okoliczności faktycznych w przypadku śmierci dorosłego dziecka zasądzane świadczenia kształtują się na poziomie ok. 30.000 zł (Wyrok SA w Warszawie z dnia 25.02.2019 r., VI ACa 110/18), z kolei w przypadku śmierci partnera życiowego na poziomie ok. 60.000 zł (Wyrok SA w Warszawie z dnia 9.04.2019 r., VI ACa 149/18).